Czy automat ma sprzęgło? Wytłumaczenie bez technicznego bełkotu

Automatyczne skrzynie biegów mają sprzęgło, ale działa ono inaczej niż w samochodach z ręczną zmianą biegów. Kierowca nie musi go wciskać ani się nim przejmować — cały proces odbywa się samodzielnie pod maską. Dzięki temu jazda automatem jest prostsza i wygodniejsza.

Czy automat ma sprzęgło jak manualna skrzynia biegów?

W automatycznej skrzyni biegów nie znajdziesz klasycznego sprzęgła takiego jak w manualu, czyli płytki sprzęgłowej obsługiwanej przez pedał. Automat wykorzystuje zupełnie inny mechanizm rozłączania napędu – zazwyczaj jest to konwerter momentu obrotowego, który działa bez udziału kierowcy i nie wymaga wciskania pedału sprzęgła.

Główną funkcją sprzęgła w manualu jest rozłączanie silnika od skrzyni w celu zmiany przełożeń lub zatrzymania auta bez zgaszenia silnika. W automacie to zadanie przejmuje hydrauliczny konwerter, który automatycznie pozwala na ruszanie z miejsca, zmianę biegów i zatrzymywanie pojazdu, a wszystko to odbywa się płynnie i bez fizycznego rozłączania napędu przez kierowcę. Z perspektywy użytkownika – w klasycznym automacie nie znajdziemy elementu, który funkcjonuje identycznie jak sprzęgło w manualu.

Jak działa przekładnia automatyczna pod kątem sprzęgła?

Przekładnia automatyczna różni się od manualnej skrzyni głównie pod względem działania sprzęgła. W większości klasycznych automatów rolę sprzęgła przejmuje tzw. konwerter momentu obrotowego, czyli specjalne urządzenie hydrauliczne, które oddziela silnik od skrzyni biegów podczas postoju lub ruszania. Konwerter wykorzystuje ciecz zamiast mechanicznych tarcz, co pozwala na płynne ruszanie i zmianę biegów bez udziału kierowcy.

Niektóre typy automatycznych skrzyń, takie jak dwusprzęgłowe (DSG, DCT), korzystają ze sprzęgieł, ale są one sterowane elektronicznie i automatycznie — bez ingerencji kierowcy. W tych rozwiązaniach komputery oraz siłowniki przejmują całkowitą kontrolę nad sprzęgłem, odpowiadając za właściwy moment rozłączenia i połączenia podczas zmiany przełożeń.

W przypadku klasycznych „automatów” oddzielenie silnika od kół odbywa się dzięki przekładni hydrokinetycznej, która nie wymaga mechanicznego nacisku ani wciskania pedału. Takie rozwiązanie sprawia, że użytkownik nie doświadcza typowego szarpania czy bezpośredniej pracy sprzęgła, które są charakterystyczne dla skrzyń ręcznych. W nowoczesnych przekładniach automatycznych systemy te są tak zaawansowane, że proces rozłączania napędu przebiega praktycznie niezauważalnie dla kierowcy.

Dlaczego w automacie nie wciskamy pedału sprzęgła?

W automatycznych skrzyniach biegów nie występuje pedał sprzęgła, ponieważ jego funkcje przejmują mechanizmy wewnątrz skrzyni – najczęściej sprzęgło hydrokinetyczne (tzw. konwerter momentu obrotowego) lub zespół wielopłytkowych sprzęgieł sterowanych automatycznie. Kierowca nie musi wykonywać żadnych czynności związanych z rozłączaniem napędu podczas zmiany biegów, bo cały ten proces przebiega samoczynnie pod kontrolą automatu.

W klasycznym automacie udział człowieka w obsłudze sprzęgła jest więc zbędny – system stale monitoruje warunki jazdy i sam decyduje, kiedy należy „rozłączyć” silnik od kół bądź płynnie zmienić przełożenie. Nawet w typach automatycznych jak DSG czy dwusprzęgłowe skrzynie, za obsługę sprzęgieł odpowiadają siłowniki i zaawansowana elektronika, eliminując potrzebę angażowania nóg kierowcy. Obecność pedału sprzęgła byłaby w takim przypadku całkowicie nielogiczna, ponieważ obsługa manualna mogłaby zaburzyć pracę automatyki i spowodować powstanie usterek.

W jakich sytuacjach automaty mogą mieć sprzęgło?

Automatyczne skrzynie biegów mogą mieć sprzęgło w kilku konkretnych przypadkach. Najczęściej dotyczy to skrzyń dwusprzęgłowych (DSG, DCT), gdzie zastosowano jedno lub dwa sprzęgła w celu płynniejszego i szybszego zmieniania przełożeń. Sprzęgło można znaleźć także w zautomatyzowanych przekładniach manualnych (np. roboty), gdzie komputer steruje tradycyjnym sprzęgłem, ale kierowca nie musi wciskać pedału.

W tradycyjnych automatach hydrokinetycznych zamiast klasycznego sprzęgła używa się konwertera momentu obrotowego, ale coraz częściej – zwłaszcza w najnowszych modelach oszczędzających paliwo – stosuje się blokadę konwertera, która działa jak sprzęgło. Hybrydy i samochody elektryczne wyposażone w kilka silników także bywają wyposażone w specjalne sprzęgła, które rozłączają poszczególne napędy.

Niektóre skrzynie automatyczne mają sprzęgło rozłączające silnik od skrzyni w trybie tzw. żeglowania (coasting) lub podczas start-stop – pozwala to zaoszczędzić paliwo podczas jazdy z wyłączonym silnikiem lub na luzie. Przykłady znajdziemy m.in. w systemie „freewheel” w niektórych modelach BMW, czy w autach z napędem typu mild hybrid. Tego typu rozwiązania wymagają precyzyjnego sterowania i zaawansowanych elementów elektronicznych.

Co odróżnia sprzęgło w automacie od tego w manualu?

Sprzęgło w samochodzie z manualną skrzynią biegów ma formę klasycznego, mechanicznego układu sterowanego pedałem pod lewą stopą kierowcy. Jego zadaniem jest tymczasowe rozłączanie silnika od skrzyni biegów w celu zmiany przełożenia lub zatrzymania auta bez zgaśnięcia silnika. W automacie również obecny jest element służący rozłączaniu napędu, jednak mechanizm działa na zupełnie innej zasadzie i odbywa się bez udziału kierowcy.

Automatyczne skrzynie biegów najczęściej wykorzystują tzw. sprzęgło hydrokinetyczne (konwerter momentu obrotowego), który nie funkcjonuje jak tradycyjne sprzęgło tarczowe. Konwerter pracuje płynnie, za pomocą cieczy przenoszącej moment obrotowy, przez co nie wymaga wciskania pedału ani ręcznej obsługi. W niektórych nowoczesnych automatach, zwłaszcza typu dwusprzęgłowego (DSG, DCT), zamiast konwertera stosuje się dwa sprzęgła sterowane elektronicznie – ich działanie pozostaje jednak w pełni automatyczne i nie wymaga angażowania kierowcy.

Różnice konstrukcyjne i sposób działania kluczowych elementów obu typów skrzyni biegów prezentuje poniższa tabela:

Widać wyraźnie, że sprzęgło w automacie różni się zarówno konstrukcją, jak i sposobem działania – obsługiwane jest przez systemy sterujące skrzynią, nie przez kierowcę. Automatyczne rozwiązania zapewniają płynniejszą jazdę i wykluczają konieczność samodzielnego rozłączania napędu w czasie codziennej eksploatacji auta.